III Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna 2019 – Ogólnopolska konferencja instrumentologiczna

Program 2019 – III Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna „Retrospekcja”

III Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna skupi się wokół zagadnień związanych z przeszłością, takich jak: przywracanie, odtwarzanie, odzyskiwanie, badanie zmian zachodzących w budowie instrumentów i praktyce wykonawczej. W obszarze tematycznym Konferencji mieszczą się także m.in. badania nad zaginionymi lub zniszczonymi dobrami kultury muzycznej oraz podejmowane próby ich odzyskania lub zastąpienia braków. Stałym punktem Konferencji jest prezentacja zawartości państwowych i prywatnych …

Tendencje retrospektywne w budowie ludowych instrumentów muzycznych – Prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski

O ile poszukiwanie nowych, lepszych możliwości brzmieniowych ludowych instrumentów muzycznych ma miejsce chyba „od zawsze”, a badacze dokumentowali to zjawisko już w dwudziestoleciu międzywojennym, o tyle tendencje retrospektywne w tej dziedzinie pojawiają się dopiero w ostatnich latach. Ruch folklorystyczny, od ostatniej ćwierci XX wieku główna forma egzystencji muzyki ludowej w naszym kraju, rodzi pewne uczucie niedosytu …

Współczesna terminologia instrumentologiczna – Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel

Fachowe i popularne piśmiennictwo związane z instrumentami muzycznymi napotyka na problemy z nazewnictwem w związku z pojawianiem się w życiu muzycznym co rusz to nowych instrumentów. Są to narzędzia muzyczne importowane z innych kultur muzycznych i regionów świata, czy też oryginalne, tworzone i konstruowane dla wzbogacenia dostępnego arsenału dźwięków i efektów muzycznych na potrzeby dzisiejszej muzyki wszelkiego kalibru i gatunku. Należy więc nieco uporządkować …

Prawna ochrona instrumentów muzycznych w Polsce – Dominika Stopczańska, Jagoda Strzyżewska / Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p.

Każdy instrument muzyczny jest w sensie prawnym rzeczą. Większość z nich jest jednak rzeczami szczególnymi: kreatywnymi, innowacyjnymi, o szczególnej wartości dla kultury, czy też niezwykle cennymi. Cechy te powodują, że, zależnie od tego, którą z nich można odnieść do danego instrumentu, możliwy rodzaj i zakres jego prawnej ochrony może być zdecydowanie szerszy, niż w przypadku …

Współczesne i dawne techniki budowy klawesynów – zestawienie i analiza fotorelacji z warsztatu aktywnego budowniczego oraz egzemplarzy muzealnych

Analiza techniczna zachowanych instrumentów dawnych pozwala nam odkryć wiele tajemnic i sposobów budowy klawesynów pochodzących z XVI, XVII i XVIII wieku, jednak niewątpliwie najlepszą metodą na poznanie zasad konstrukcji jest wizyta w warsztacie budowniczego. Autorka od kilku lat pozostaje w ścisłej współpracy z amerykańskim mistrzem, Brucem Kennedy’m, dzięki czemu ma możliwość zaobserwowania współczesnych technik …

Wanda Landowska i Jej klawesyn – Dr hab. Ewa Mrowca

W 2019 roku, hucznie obchodzonym w świecie klawesynowym jako roku jubileuszowym Wandy Landowskiej nie sposób nie pochylić się nad Jej instrumentarium. W wykładzie zostaną poruszone zagadnienia związane z renesansem muzyki dawnej, na przykładzie klawesynu Pleyela Grand Modèle należącego do Akademii Muzycznej w Krakowie, zostaną omówione zasady jego działania. Wszyscy wiążemy Wandę Landowską z klawesynami Pleyela, ale czy wiemy, że nigdy …

Chcesz grać na kobzie? Kup dudy! Prezentacja dud z różnych regionów Europy – Dariusz Kubicki

Dudy to w dzisiejszych czasach instrument często uważany za niepoważny, niestrojący, o małych możliwościach technicznych i wąskiej skali. Rzeczywiście często są to instrumenty niezdolne do zagrania całej gamy, co nie znaczy, że nie mamy dud na których możliwa jest gra pełnej skali chromatycznej, czy zmiany wysokości dźwięków towarzyszących podczas gry. Podczas prezentacji postaram się opowiedzieć o różnych rodzajach dud europejskich i zaprezentować grę …

Co grano na ostromeckich fortepianach? Repertuar dziewiętnastowiecznych salonów i dwudziestowiecznych parkietów na wystawie nut ze zbioru Andrzeja Dorędy

Autorki wystawy: Joanna Gul, Agata Mierzejewska-Ficek Co grano na ostromeckich fortepianach? Repertuar dziewiętnastowiecznych salonów i dwudziestowiecznych parkietów na wystawie nut ze zbioru Andrzeja Dorędy, wieloletniego współpracownika Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Szwalbego w Ostromecku Wystawa prezentuje wybór kilkudziesięciu nut ze zbioru śp. Andrzeja Dorędy, stroiciela, konserwatora i współpracownika Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. A. Szwalbego w Ostromecku, której przez długi czas …

Maria Gabryś-Heyke na fortepianie Johanna Friedricha Marty’ego, Królewiec ok. 1810–1820 z Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego

Koncert pod patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-PomorskiegoPromocja płyty Hommage à Maria Szymanowska Fortepian: Johann Friedrich Marty, Królewiec (Königsberg, dziś Kaliningrad) ok. 1810–1820, z Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku, odrestaurowany przez Andrzeja Włodarczyka Program: Maria Szymanowska: Polonez f-moll, Polonez C-dur, Nokturn B-dur, Nokturn As-dur „Murmure”, Kontredans As-dur, Menuet E-dur, Walc …

Sposoby opowiadania historii fortepianu – Maciej Szarafiński

Historia jest jedną wielką retrospekcją. Historia nie jest też wolna od pomyłek, nadinterpretacji, narosłych mitów. W referacie chciałbym przyjrzeć się kilku zagadnieniom z historii fortepianu, czy można je przedstawić w trochę inny sposób. Maciej Szarafiński, mgr, ur. 1967 w Poznaniu. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza na kierunku Etnologia i Antropologia Kultury (1995). Od 1999 r. pracuje jako konserwator w Muzeum …

Strój mezotoniczny i nierównomiernie temperowany w praktyce – Janusz Starzyk

Dlaczego podczas strojenia instrumentów klawiszowych musimy stosować „temperację”. Jak temperowano strój instrumentów przez ostatnie 500 lat. Różnice brzmienia temperacji mezotonicznej i nierównomiernie temperowanej zamkniętej i przykład takich temperacji na fortepianach. Janusz Starzyk, ur. w 1960, technik elektronik, od 1985 r. stroiciel fortepianów i pianin. Dyplom mistrzowski w rzemiośle budowy i naprawy instrumentów fortepianowych otrzymał w 2002 r. …

Prace konserwatorskie przy fortepianie F.J. Marty, Królewiec ok. 1810-1820 r. – Andrzej Włodarczyk

Celem wystąpienia będzie przybliżenie zagadnień związanych z pracami przy fortepianie F.J.Marty z Królewca wykonanymi w naszej pracowni w 2018 r. Przedstawię decyzje podjęte w trakcie prac konserwatorskich i ich uzasadnienia. Przedstawione zostaną zdjęcia z prac konserwatorskich oraz próbki dźwiękowe. Szczegółowo opiszę front prac przy obudowie, akustyce i mechanice. Andrzej Włodarczyk, ur. 1972 w Warszawie. Absolwent Technikum Budowy …

Nieznany fortepian z Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu – Joanna Gul

Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu eksponuje instrument klawiszowy, oznaczony jako klawikord z XVIII w., co jest rzeczywiście zbieżne z jego wyglądem zewnętrznym. Po obejrzeniu wnętrza instrumentu okazało się, że ów „klawikord” posiada mechanikę młoteczkową i jest fortepianem z XVIII wieku. W polskich muzeach tak wczesny oryginalny fortepian należy do rzadkości, nie był też dotąd znany polskim instrumentologom. W referacie …

Fortepian w retrospektywnym duecie polskiego oświecenia: utopijna trampolina czy melancholijny artefakt? – Michał Bruliński

Podczas wystąpienia pragnę przedstawić refleksje związane z lekturą dwóch dzieł. Pierwszym z nich jest Podróż do Kalopei Wojciecha Gutkowskiego, jedna z pierwszych polskich utopii socjalistycznych, napisana w konwencji powieści podróżniczej. Autor na kartach swego niezwykłego dzieła, skomponowanego najprawdopodobniej ok. 1814 roku, opisał odległy kraj Kalopów (anagram „Polaków”), gdzie w każdej izbie znaleźć …

Działalność i dorobek naukowy prof. Jerzego Gołosa – Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel

Prof. Jerzy Gołos (1931-2019), muzykolog, organoznawca, filolog polski i rosyjski, działał na terenie USA (m.in. badał na Alasce muzykę starowierców, w City University of New York był wykładowcą, a także kierownikiem Ośrodka Ikonografii Muzycznej) i Polski (m.in. dokumentował zabytkowe organy, wykładał na ATK, Uniwersytecie Wyszyńskiego i Uniwersytecie Muzycznym w Warszawie). Autor ponad 300 artykułów naukowych na tematy organów, …

Nowy ideał organów – Orgelbewegung na ziemi kłodzkiej – Dr Andrzej Prasał

Rosnące na początku XX wieku zainteresowanie muzyką organową czasów przeszłych doprowadziło do powstania w Niemczech Orgelbewegung, czyli ruchu dążącego do odnowy budownictwa organowego według wzorców barokowych. Do pierwszych instrumentów wybudowanych na Śląsku w tym duchu należą organy Ver sacrum Młodzieżowego Ośrodka Wypoczynkowo-Szkoleniowego w Kłodzku-Jurandowie (Jugendhof Hassitz). Oddany do użytku w 1929 roku instrument, oznaczony jako …

Kopie i fałszerstwa w lutnictwie artystycznym – Dr Jacek Steczkowski

Wykład przedstawia zagadnienie związane z problematyką kopiowania instrumentów na rynku instrumentów smyczkowych, historię wybitnych kopistów, przedstawienie terminologii, sposoby kopiowania oraz implikacje dla współczesnych lutników. Dr Jacek Steczkowski – urodzny 30.03.1967 w Częstochowie. Liceum Muzyczne oraz Akademię Muzyczną z zakresu lutnictwa artystycznego ukończył w Poznaniu. W trakcie studiów odbył dwuletni staż w Brukseli w znanej pracowni Maison …

Atrybucja skrzypiec będących w posiadaniu Musée de la Musique Cité de la Musique – Philharmonie de Paris, jako instrumentu należącego do polskiej szkoły lutniczej XVII i XVIII w.

Zarówno Jan Bartoś jak i ja, jesteśmy współautorami katalogu „Polska Szkoła Lutnicza. Instrumenty Grobliczów i Dankwartów”. Wydanie katalogu nie zakończyło prac badawczych, wręcz przeciwnie, stanowiło doskonały początek do poszukiwania instrumentów, które wpisywałyby się w charakterystykę stylistyczną polskich instrumentów z tego okresu. O cechach stylistycznych wyróżniających szkołę polską referowałam, wraz z pracownikami Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, …

Gitara romantyczna na Półwyspie Apenińskim w XIX w. Kopia lutnicza jako sposób zachowania i upowszechnienia znajomości brzmienia

1. Skąd możemy mieć pewność, jak brzmiały instrumenty dawne w momencie powstania? Krótkie wprowadzenie do zagadnienia kopii filologicznej instrumentów dawnych – znajomość materiałów, technik i technologii. Założeniem jest wykazanie, że kopiowanie instrumentów dawnych wg tradycyjnej technologii pozwala na usłyszenie pierwotnego brzmienia, którym cechowały się instrumenty danego twórcy. 2. Przedstawienie kopiowanej koncepcji, według …

Promocja nowego wydania „Słownika lutników” Profesora Beniamina Vogla

Słownik lutników działających na historycznych i obecnych ziemiach polskich oraz lutników polskich działających za granicą do 1950 roku, wydanie II, Miejske Centrum Kultury, Bydgoszcz 2019 Od czasu ukazania się „Słownika lutników polskich” Zdzisława Szulca (Poznań 1953) minęło już blisko 70 lat. Badania nad dziejami polskiego lutnictwa znacznie przekroczyły granice wyznaczone przez tego zasłużonego polskiego instrumentologa …

Klawesyn z 1983 r. wybudowany przez Alana Gotto jako przykład kopii instrumentu flamandzkiego – Monika Stachowiak

Wykonawstwo historycznie poinformowane nieodzownie związane jest z grą na instrumentach z epoki lub na ich kopiach. Zbudowanie owej kopii wymaga nie lada kunsztu i wiedzy na temat dawnych technik. Od czerwca autorka jest w posiadaniu kopii klawesynu flamandzkiego po revalement, zbudowanego w 1983 roku w Norwich w warsztacie Alana Gotto. Instrument ten jest bogato zdobiony w charakterystyczne dla flamandzkiego …

Ottorino Respighi, Sonata h-moll na skrzypce i fortepian – Michał Szałach i Justyna Jażdżyk na XIX-wiecznym Bechsteinie

Koncert pod patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Michał Szałach – absolwent Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, w klasie prof. Pawła Radzińskiego (dyplom z wyróżnieniem), oraz Stażu Artystycznego w zakresie kameralistyki Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina, w klasie profesorów Mai Nosowskiej i Jana Staniendy. W 2015 roku obronił pracę doktorską i otrzymał tytuł doktora sztuk muzycznych, jednocześnie podjął …

Z badań instrumentologicznych Alojzego Kopoczka – Prof. dr hab. Zbigniew Jerzy Przerembski

Prof. dr hab. Alojzy Kopoczek jest przedstawicielem śląskiej szkoły etnomuzykologicznej, rozwiniętej głównie przez Adolfa Dygacza. Znaczną część jego badań w dziedzinie ludowej tradycji kulturowej stanowią instrumenty muzyczne, zwłaszcza aeforony. Interesuje go również problematyka ludowych zespołów instrumentalnych. Szczególną uwagę poświęca obszarom karpackim i śląskiej dzielnicy kraju. Referat poświęcony będzie najważniejszym pracom profesora …

Retrospektywne spojrzenie na problemy pożycia w świetle współczesnego budownictwa ludowych instrumentów dętych: dostrajacz małżeński

Prezentacja instrumentu stworzonego przez Przemysława Ficka Przemysław Ficek, multiinstrumentalista, budowniczy instrumentów ludowych, folklorysta; ur. 23 maja 1981, Jeleśnia. Ukończył Wydział Architektury i Urbanistyki Politechniki Krakowskiej na podstawie pracy dyplomowej zatytułowanej Muzeum Folkloru Górali Żywieckich. Absolwent Państwowej Szkoły Muzycznej I st. w Żywcu w klasie instrumentów ludowych Czesława Węglarza. Praktykował u Feliksa Jankowskiego, …

Ludowe instrumenty najsłynniejszych muzykantów góralskich w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego. Historie obiektów i ludzi – Dr Magdalena Kwiecińska

Kolekcja instrumentów muzycznych w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem spośród licznych egzemplarzy zawiera te, z którymi wiążą się historie słynnych rodów góralskich na Podhalu m.in. Jana Krzeptowskiego-Sabały, Andrzeja Bednarza, Adama Kuchty, Maśniaków-Styrczulów, Wojciecha Blaszaka, Stanisława Budza-Lepsioka „Mroza”, Stanisława Gąsienicy-Gładczana „Jonków”. Interesujące są okoliczności pozyskania obiektów do kolekcji muzealnej oraz historie tych ludzi, którzy wytwarzali …

Lira korbowa – instrument „dziadowski” czy nowoczesny? Innowacje w budowie, kierunki rozwoju oraz współczesne wykorzystanie – Stanisław Nogaj

Lira korbowa w swojej tysiącletniej historii przechodziła ogromne zmiany, modyfikacje oraz innowacje, zarówno pod względem kształtu i formy instrumentu, jak i brzmienia. Od organistrum, poprzez symfonie, liry lutniowe, gitarowe, dziadowskie, a także nowatorskie formy tego instrumentu. Niezmienny pozostaje sposób wydobywania dźwięku za pomocą obracanego koła, oraz metody skracania strun za pomocą klawiszy i tangentów. Obserwując rozwój …

Zagadnienie horyzontu pejzażu dźwiękowego w świetle zabytków archeologicznych -Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW

O pejzażu dźwiękowym mówi się ostatnio wiele. Za szkołą Schafera przyjmuje się, że w przeciwieństwie do przestrzeni współczesnej, nasyconej akustycznymi efektami obocznymi technicznej czy wręcz przemysłowej działalności człowieka, tzw. „dawne czasy”, podobnie jak środowisko naturalne, reprezentują wysoki stopień czystości środowiska i jednoznaczności sygnałów. Analiza dźwięków obiektów archeologicznych wskazuje, że w przeszłości istotnym aspektem pejzażu …

Poszukiwanie brzmienia przeszłości – Dr inż. Ireneusz Czajka

Dźwięk od zawsze był ważnym elementem świata otaczającego człowieka. Wykorzystywany przede wszystkim jako nośnik informacji stał się w pewnym momencie ludzkiej historii zjawiskiem rozpatrywanym w kategoriach estetycznych. Nie wiemy dokładnie kiedy i w jaki sposób do tego doszło, ale od tej chwili narzędzia służące do wydawania przyjemnych dla ucha dźwięków zaczęły być użytkowane na coraz szerszą skalę. …

Zapomniane dźwięki z gliny: grzechotki archeologiczne – Katarzyna Tatoń

Świat dźwięków jest integralną częścią życia każdego społeczeństwa. Jest wszechobecny, niezależnie od miejsca i czasu. Percepcja słuchowa to jedna z podstawowych funkcji psychofizycznych człowieka. Najprostsze elementy aktywizujące postrzeganie mają związek właśnie z zakresem brzmieniowym. Omawiając pejzaż brzmień, z jakim miały do czynienia społeczeństwa przedhistoryczne, dźwięk należy poddać analizie w szerokim kontekście społecznym, kulturowym, …

Instrumenty wykopaliskowe jako podstawa dla ustalania diachronii systemu muzycznego – Maciej Rychły

W swoim wystąpieniu zwracam uwagę na możliwość wykorzystania budowy wykopaliskowych aerofonów dla poznania systemu muzycznego istniejącego w przeszłości. W geometrii wczesnośredniowiecznych fletów, pozyskanych w trakcie systematycznych badań archeologicznych przechowana jest wiedza dotycząca dźwięków przeszłości. Można ją poznać poprzez zbudowanie grających replik i odtworzenie dawnych technik wykonawczych. Maciej Rychły – muzyk, psycholog, współzałożyciel …

Wyobrażenia instrumentów muzycznych w XVII- i XVIII-wiecznych sztambuchach ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu

Sztambuchy (od niem. Stammbuch), zwane inaczej m.in. alba amicorum (albumami przyjaźni) czy – w kulturze polskiej – imionnikami, to w omawianym okresie czyste karty wszyte w starodruki lub samodzielne kodeksy niewielkich rozmiarów, służące do kolekcjonowania wpisów autorytetów i wyróżniających się postaci, przyjaciół, często z kręgu gimnazjum czy uniwersytetu, a także członków rodziny. Często częścią takiego wpisu były ilustracje wykonywane …

Obój miłosny i inne instrumenty cystersów w Lubiążu w pierwszych dekadach XVIII w. Próba rekonstrukcji składu zespołu na podstawie zachowanych rękopisów muzycznych

W wyniku prowadzonych przeze mnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie badań proweniencyjnych w obrębie kolekcji muzykaliów cystersów z prowincji śląskiej, wyodrębniłam najstarsze – pochodzące z pierwszych dekad XVIII wieku – klasztorne rękopisy muzyczne z muzyką wokalno-instrumentalną. Cztery źródła z Kamieńca Ząbkowickiego zawierają jedynie partie przeznaczone na podstawowy skład instrumentalny. Natomiast kolekcja ponad 20 rękopisów, …

„Tromby zwane Bugla”, czyli instrumenty dęte blaszane w składach polskich orkiestr wojskowych Królestwa Polskiego Kongresowego – Maciej Kierzkowski

Instrumentarium polskich orkiestr wojskowych pierwszej połowy XIX wieku jest zagadnieniem, któremu poświęcono niewiele miejsca w dotychczasowym dyskursie muzykologicznym. Niemniej jednak, na co wskazuje analiza dostępnych materiałów źródłowych, znaczenie zastosowania innowacyjnych instrumentów dętych blaszanych w wojsku Królestwa Polskiego Kongresowego odnosi się nie tylko różnych aspektów rozwoju samych orkiestr wojskowych na ziemiach polskich (np. poprzez wzrost …

Propozycja systematyzacji typów konstrukcji XIX-wiecznych waltorni wentylowych – Tomasz Grochalski

W tradycji polskich badań instrumentologicznych tematyka udoskonaleń w budownictwie rogów nie doczekała się należnego jej miejsca i tak podstawowa kwestia jak wyszczególnienie rodzajów rogów wentylowych, nie została jeszcze opracowana. W referacie przedstawiona zostanie metodologia analizy porównawczej waltorni budowanych w XIX-wiecznej Europie. Tomasz Grochalski – waltornista, absolwent studiów muzykologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim

Narodziny Saksofonu i jego rozwój na przełomie XIX i XX wieku – Michał Maślak

W artykule przedstawiono okoliczności powstania saksofonu, począwszy od zarysu biograficznego jego twórcy. Przytoczone zostały pierwsze opinie wybitnych kompozytorów XIX wieku m.in. H. Berlioza oraz G. Kastnera, które mają kluczową rolę w kreowaniu opinii o tym instrumencie, biorąc pod uwagę niechęć środowiska muzycznego do nowych wynalazków Adolfa Saxa. Opisują one częściowo ideę i cel, jakie towarzyszyły …

Instrumenty muzyczne a internet rzeczy. Wyzwania dla socjomuzykologii – Dr Ziemowit Socha

Celem wystąpienia jest próba interpretacji wyzwań badawczych i wykonawczych, jakie stoją przed socjologami oraz muzykologami w kontekście zmian technologicznych. Wątek gospodarczo-technologiczny może być niekiedy zapominany przez badaczy-instrumentologów. Jednak w dobie rozwoju telekomunikacyjnego, którego skutkiem jest powstanie tzw. Internetu rzeczy (ang. IOT – Internet of things) warto uwypuklić go. Wystąpienie będzie bazowało na twórczym …