IV Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna 2020 – Ogólnopolska konferencja instrumentologiczna

Program 2020 – IV Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna „Genius loci. Ludowe instrumentarium ziem górskich”

IV Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna miała się odbyć w Beskidzie Żywieckim, w dniach 11-13 września 2020 roku. Wykłady 11 września zaplanowane zostały w Muzeum Miejskim w Żywcu, wykłady 12-13 września na Starej Plebanii w Jeleśni. I chociaż sytuacja epidemiologiczna skutecznie pokrzyżowała organizatorom plany, gdyż liczne spotkanie uczestników nie mogło się odbyć w pierwotnie założonej formie (nie wspominając …

Muzyczne instrumentarium ludowe polskich regionów karpackich – prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski

Kulturę ludową polskich regionów karpackich, w tym także folklor muzyczny i mieszczące się w jego zakresie ludowe instrumentarium muzyczne, współtworzyły osiedlające się na tych terenach grupy narodowe i etniczne, a dodatkowo wzbogacały wpływy kulturowe przynoszone zza południowej strony Tatr – ze Słowacji, wschodnich Moraw, z Węgier, gdzie górale chodzili na jarmarki, szukali pracy, służyli …

Etnograficzne refleksje dotyczące tożsamości górali żywieckich – Barbara Rosiek

Barbara Rosiek – góralka, etnograf, starszy kustosz, Kierownik Działu Etnografii Muzeum Miejskiego w Żywcu. Absolwentka Katedry Etnografii Słowian UJ (1981) oraz Podyplomowego Studium Muzealniczego na Uniwersytecie Warszawskim (1997). Od 1981 r. pracuje w żywieckim Muzeum. Autorka kilkudziesięciu publikacji dotyczących kultury ludowej Żywiecczyzny (m.in. z zakresu obrzędowości dorocznej, sztuki ludowej, budownictwa, pasterstwa, zbójnictwa, strojów ludowych). …

Nauczanie gry na instrumentach tradycyjnych w kontekście przemian kulturowych na Żywiecczyźnie – Czesław Węglarz

Czesław Węglarz – zamieszkały w Ciścu, w gminie Węgierska Górka. Muzyk i budowniczy instrumentów, multiinstrumentalista grający na dudach, gajdach, skrzypcach, basach i instrumentach pasterskich (piszczałki, trąbity, okaryny). Charakterystyczna dla jego twórczości jest bardzo dobra znajomość folkloru muzycznego z pogranicza Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Stąd m.in. umiejętność gry zarówno na gajdach beskidzkich, jak i dudach żywieckich …

Muzyka Beskidu Żywieckiego – Jan Brodka

Jan Brodka – muzyk instrumentalista (trombity, dudy, heligonka), folklorysta, autor opracowań muzyki regionu żywieckiego, wychowawca muzyków i instruktorów folkloru. Laureat Nagrody Kolberga w 2012 r. Urodził się w 1945 r., mieszka w Twardorzeczce (gm. Lipowa, woj. śląskie). Jego praca zawodowa i artystyczna, działalność pedagogiczna i organizacyjna realizowana przez okres ponad 46 lat związała go na stałe z regionem żywieckim. …

Dudy żywieckie – Marcin Blachura, Przemysław Ficek

Wykonać dudy żywieckie nie jest łatwo. Budowniczy tego instrumentu powinien perfekcyjnie posługiwać się urządzeniami do obróbki drewna i metalu, wykazując się przy tym dużą starannością i precyzją. Powinien znać właściwości materiałów, które wykorzystuje. Musi znać się na brzmieniu dud i technice gry, aby potrafić uzyskać właściwy strój oraz jakość dźwięku. Nie bez znaczenia jest …

Jak uczyć muzyki tradycyjnej? – Małgorzata Filary-Furowicz (Beskid Żywiecki)

Muzyka tradycyjna, to ważne ogniwo w naszej tradycji, ale jak uczyć jej w dzisiejszym świecie, w którym wartości, podejście, potrzeby i oczekiwania są inne niż dawniej? Pomimo dostępności różnych materiałów, technik uczenia, warto pamiętać, że naturalny przekaz, to ta forma nauki, która towarzyszy człowiekowi od zawsze. Przekaz muzyki tradycyjnej odbywa się w relacji mistrz – uczeń – rodzina, jest …

Tradycyjne melodie Beskidu Żywieckiego – Przemysław Ficek

Przemysław Ficek, multiinstrumentalista, budowniczy instrumentów ludowych, folklorysta; ur. 23 maja 1981, Jeleśnia. Ukończył Wydział Architektury i Urbanistyki Politechniki Krakowskiej na podstawie pracy dyplomowej zatytułowanej Muzeum Folkloru Górali Żywieckich. Absolwent Państwowej Szkoły Muzycznej I st. w Żywcu w klasie instrumentów ludowych Czesława Węglarza. Praktykował u Feliksa Jankowskiego, Edwarda Byrtka, Zbigniewa Wałacha. Jest …

Babiogórskie nuty – Kapela Mała Ziemia Suska (Sucha Beskidzka)

Tradycyjny repertuar spod Babiej Góry w wykonaniu Kapeli Mała Ziemia Suska z Suchej Beskidzkiej.

Kolekcja instrumentów ludowych Muzeum Tatrzańskiego bazą dla naukowych opracowań – Anna Kozak

Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego założono w 1888 roku w Zakopanem. Powołane dla gromadzenia „przedmiotów naukowych i artystycznych odnoszących się do Tatr Polskich, a także zbierania wytworów przemysłu miejscowego oraz okazów przyrody z Tatr i najbliższych okolic” miało być placówką dydaktyczną, przeznaczoną dla „szerokich mas”, ale również instytucją badawczą. Z założenia miało tworzyć kompletne …

Instrumentarium podhalańskie – Jan Karpiel-Bułecka

Jan Karpiel-Bułecka – muzyk, tancerz, gawędziarz, animator i popularyzator folkloru góralskiego, architekt – orędownik zachowania i kontynuacji regionalnego stylu podhalańskiego. Laureat Nagrody Kolberga w 2007 r. Urodził się w 1956 roku. Jest uznawany za najbardziej wszechstronnego artystę współczesnego Podhala, wybitnego znawcę góralskiej i karpackiej muzyki i tradycji. Pochodzi ze znanej i zasłużonej rodziny zakopiańskich artystów …

Międzypokoleniowy przekaz tradycji gry na instrumentach pasterskich na Podhalu – Krzysztof Trebunia-Tutka

Krzysztof Trebunia-Tutka – muzyk multiinstrumentalista, pedagog, architekt. Z urodzenia i zamiłowania – góral i zakopiańczyk, hołdujący tradycji i walczący o jej przetrwanie. Założyciel i lider rodzinnego zespołu Trebunie-Tutki, który poniósł w świat muzykę polskich górali; autor audycji radiowych i prelekcji, pomysłodawca i autor płyt z tradycyjną muzyką góralską, juror i konferansjer wielu festiwali, m.in. Festiwalu Folkowego Polskiego Radia „Nowa …

Essentia entis – istota bycia – Bartłomiej Koszarek (Podhale)

Bartłomiej Koszarek-Benkowy – znany w całej Polsce regionalista, muzykant i działacz. Pochodzi z bukowiańskiej rodziny o silnych tradycjach w dziedzinach artystycznej twórczości ludowej. Jego ojciec Józef Koszarek to znany twórca ludowy zajmujący się skórnictwem i metaloplastyką, brat Maciej również trudni się tym zajęciem, wujek Władysław jest rzeźbiarzem. Bartek Koszarek z wykształcenia jest etnologiem …

Dudy podhalańskie odkryte na nowo – Szymon Bafia

Szymon Bafia – urodzony w 1982 r. w Zakopanem. Pochodzi z rodziny o tradycjach góralskich. Jako dziecko wstąpił do zespołu „Zornica” działającego przy Tatrzańskim Centrum Kultury i Sportu „Jutrzenka” w Zakopanem. Tańca i śpiewu góralskiego uczył się u ówczesnego kierownika zespołu, wybitnego podhalańskiego artysty Jana Fudali. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął w wieku lat 9 w zakopiańskiej Szkole …

Pracownia instrumentów Krzysztofa Siutego w Zakopanem

Krzysztof Siuty – twórca instrumentów pasterskich z Podhala (piszczałek sześciootworowych, dwojnic, fujar wielkopostnych – końcówek, fujar trójotworowych podhalańskich, dud podhalańskich) oraz fujary detvianskiej (słowackiej). Inżynier środowiska – Politechnika Krakowska, absolwent Liceum Plastycznego im. A. Kenara w Zakopanem – wydział meblarstwa artystycznego. Miłośnik tradycji i muzyki Skalnego Podhala. Zdobył wyróżnienie w konkursie …

Pracownia instrumentów Andrzeja Budza (Podhale)

Andrzej Budz – muzyk-multiinstrumentalista, lutnik, budowniczy instrumentów pasterskich, przewodnik Tatrzański, twórca ludowy. Z urodzenia góral, Podhalanin. Miłośnik tradycji, folklorysta. Jako muzyk nagradzany głównymi nagrodami: Baszta w kategorii multiinstrumentalista na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, Złote Żywieckie Serce na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w kategorii multiinstrumentalista. Instruktor projektu budowy …

Prezentacja instrumentów podhalańskich – Andrzej Budz

Prezentacja brzmienia tradycyjnych podhalańskich instrumentów muzycznych: trombita, piszczałki – bezotworowa, z 3 otworami bocznymi, z 6 otworami bocznymi, dwojnica, dudy (koza). Nagranie zrealizowane nad Zalewem Czorsztyńskim. Andrzej Budz – muzyk-multiinstrumentalista, lutnik, budowniczy instrumentów pasterskich, przewodnik Tatrzański, twórca ludowy. Z urodzenia góral, Podhalanin. Miłośnik tradycji, folklorysta. Jako muzyk nagradzany głównymi nagrodami: …

Pracownia instrumentów Mariana Plucińskiego (Spisz)

Marian Pluciński – artysta lutnik, ur. 10 października 1954 w Jurgowie. Ukończył Technikum Budowy Instrumentów Lutniczych w Nowym Targu, a także odbył praktykę w pracowni Franciszka Marduły w Zakopanem. Podczas służby wojskowej konserwator instrumentów lutniczych w Centralnym Zespole Artystycznym Wojska Polskiego w Warszawie w latach 1977-1979. Na jego dorobek artystyczny składa się około 60 …

Materializacja mitów w kulcie góralszczyzny i kulcie Chopina – Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel

Moje rozważania podejmą bardzo obecnie aktualny temat, a mianowicie tak dziś forowanych elementów reprezentujących społeczeństwu kraju i światu polską kulturę i polskość w ogóle. Przykładem będzie z jednej strony miejscowy folklor, w naszym wypadku podhalański, a z drugiej sztandarowy przykład narodowej kultury „wysokiej” – Fryderyk Chopin i jego legenda. Na przestrzeni ostatnich prawie dwustu lat każdy z owych …

Odwiedziny u Mistrza Jana Kawuloka – Józef Broda (Beskid Śląski)

Józef Broda – instrumentalista i budowniczy instrumentów ludowych, folklorysta, pedagog i działacz społeczno-kulturalny. Urodził się w 1941 roku w Ustroniu-Lipowcu. Przez wiele lat nauczyciel szkół podstawowych w Koniakowie i Istebnej-Zaolziu. Jego celem było popularyzowanie wśród dzieci i młodzieży lokalnych tradycji góralskich. Folklor stał się środkiem wychowania poprzez działanie w grupach twórczych, na przykład w formie teatru obrzędowego. W swojej …

Instrumenty Jana Kawuloka – Janusz Macoszek (Beskid Śląski)

Chata Kawuloka to zabytkowa izba regionalna powstała w 1863 roku. Należała kiedyś do Jana Kawuloka, wybitnego propagatora kultury regionalnej, twórcy instrumentów ludowych i gawędziarza z Istebnej.Po jego śmierci, opiekę nad domem przejęła córka – gawędziarka Zuzanna Kawulok, a pomagał jej w tym kustosz chaty, folklorysta z zamiłowania – Janusz Macoszek (Ślązak Roku 2010). [chatakawuloka.eu]

Tradycyjne melodie Beskidu Śląskiego – Bartłomiej Rybka, Łukasz Kukuczka

Tradycyjny skład kapeli Beskidu Śląskiego – gajdy i skrzypce. Nagranie zrealizowane w Izbie Regionalnej „Chata Kawuloka” w Istebnej.

Ludowe instrumentarium ziem górskich z kolekcji MLIM w Szydłowcu – Karolina Anna Pawłowska

Licząca ponad 2.300 eksponatów kolekcja Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu daje możliwości do podjęcia różnorodnej, zarysowanej bardzo szeroko, lub ograniczonej do jednego typu instrumentów tematyki. Ludowe instrumentarium ziem górskich stanowi ciekawą grupę, złożoną m.in. z licznych piszczałek, dwojnic, trombit, złóbcoków, dud żywieckich czy gajd śląskich. Na szczególną uwagę zasługują złóbcoki – gęśliki …

Konkurs na budowę instrumentów ludowych im. Jana Kawuloka i Feliksa Jankowskiego – Dariusz Kocemba

Tematem referatu jest Konkurs na budowę instrumentów ludowych im. Jana Kawuloka i Feliksa Jankowskiego organizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej, który odbył się dwukrotnie: w 1996 i 2012 roku. Organizatorzy Konkursu za cel postawili sobie ożywienie zamierającej z wolna dziedziny twórczości budowy instrumentów tradycyjnych, odnalezienie nieznanych lub zapomnianych specjalistów – wytwórców, a także udokumentowanie ich …

Analiza filogenetyczna dud środkowoeuropejskich – Rafał Miśta

Rozwijająca się dziedzina ewolucji kulturowej bada zmiany kulturowe jako efekty mechanizmów ewolucji darwinowskiej. Jedną z ważniejszych prac w tym nurcie jest przeprowadzona przez I. Tëmkina i N. Eldredge’a analiza filogenetyczna bałtyckich psalteriów (w biologii analizy takie służą ustalaniu historii rozwojowej organizmów). Do wniosków z ich badań należy spostrzeżenie, że zastosowana metoda w odniesieniu do tradycyjnych …

Datowanie dud: znaczenie, metodologia, zasadność – Vital Voranau

Wyznaczenie wieku instrumentów ludowych może być ważnym aspektem, wpływającym na stan badań folklorystycznych, etnograficznych i muzykologicznych. Na przykładzie dud białoruskich, autor pokazuje jak samo podniesienie kwestii datowania instrumentu może wpłynąć na już istniejący konsensus w danej dziedzinie czy polu badawczym. Określenie i sprecyzowanie sposobów obliczania wieku instrumentów ludowych, wprowadzenie katalogizacji zbiorów muzealnych, …

Dudy. Metamorfozy instrumentu w odrodzonej Polsce – prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski

Książka Zbigniewa Jerzego Przerembskiego „Dudy. Metamorfozy instrumentu w odrodzonej Polsce — od tradycji do folkloryzmu” jest poświęcona instrumentowi muzycznemu, którego znaczenie w kulturze polskiej (ale i europejskiej) trudno przecenić. W Europie grano już na nim bowiem co najmniej 2000 lat temu. W czasach staropolskich był głównym składnikiem niepisanego, a więc poznawanego w bezpośrednim przekazie międzypokoleniowym, nurtu kultury muzycznej. Najdawniejszych dziejów tego instrumentu …

Trzy generacje zbąszyńskich „koźlarzy”. Rozmowy – Dr Agnieszka Drożdżewska, Prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski

Rejestracja audio-wizualna poświęcona jest praktyce dudziarskiej w zachodniej Wielkopolsce – w Regionie Kozła, gdzie gra się na najwiekszych rodzajach instrumentów dudowych – „kozłach” (czarnym, weselnym i białym, ślubnym). Zagadnienie to zostało podjęte w rozmowach z przedstawicielami trzech generacji zbąszyńskich „koźlarzy”. Obejmuje zatem okres około siedemdziesięciu lat, od połowy XX wieku do naszych czasów. Omawiane …

Jęki uwięzionych. Dudniacz – Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW

Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, dr hab., prof. UW w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzi badania z zakresu antropologii muzyki. Większość prac poświęca amerykanistyce (archeologiczne instrumenty kultury Nasca, kroniki hiszpańskie XVI i XVII wieku, ikonografia muzyczna, tradycyjna muzyka andyjska). W polu jej zainteresowań znajdują się wybrane zagadnienia z zakresu psychoakustyki, takie jak świadectwa archaicznych doświadczeń akustycznych, …

Co gra, a co nie, czyli góralskie grzechotki i skarbonki – Katarzyna Tatoń

Ludowe instrumentarium ziem górskich jest bardzo rozbudowane, a muzyka bogata w brzmienia. Jednak równolegle z rozwiniętymi instrumentami i tradycjami muzycznymi funkcjonują też dźwięki o innym charakterze, produkowane przez proste narzędzia dźwiękowe, na przykład z gliny. W grupie właśnie takich narzędzi znajdują idiofony: gliniane grzechotki, a także skarbonki, które pomimo całkiem niemuzycznego przeznaczenia, w określonych warunkach społecznych …

Badania Otto Kupperta z lat 30. XX wieku jako źródło do historii lutnictwa w hrabstwie kłodzkim – Joanna Gul

W latach 30. XX wieku niemiecki lutnik Otto Kuppert opublikował cykl artykułów na temat lutnictwa w hrabstwie kłodzkim od XVII do XX w. Pamięć o niegdyś bujnie rozwiniętym budownictwie instrumentów na terenie ziemi kłodzkiej – w Kłodzku, Wilkanowie, Boboszowie, Bystrzycy Kłodzkiej i in. – wówczas już zanikała, a świadectwa materialne ulegały rozproszeniu i degradacji. Zainspirowało to Kupperta …

Fortepiany stołowe w kolekcji Muzeum Zamkowego w Pszczynie – Mariola Wojtkiewicz

W bogatej i różnorodnej kolekcji Muzeum Zamkowego w Pszczynie, cechującej muzea będące dawnymi rezydencjami magnackimi, znajdują się również instrumenty muzyczne, w tym cztery fortepiany stołowe z I poł. XIX wieku. Wystąpienie, a raczej komunikat ma na celu przede wszystkim zaprezentowanie kolekcji i stanowi przyczynek do szczegółowego opracowania i zaktualizowania wiedzy o tych instrumentach. Mariola Wojtkiewicz – muzykolog, muzealnik. …

Katalog Kolekcji zabytkowych fortepianów Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku – prof. Beniamin Vogel

Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku powstało w 1981 r. Placówka mieści się w prawie dwustuletnim budynku dawnej fabryki sukienniczej Fiedlerów. Rozbudowywany na przestrzeni lat 1824-1939 klasycystyczny kompleks fabryczny, niegdyś typowy dla architektury przemysłowej, dziś jest już rzadkością na skalę europejską. Działalność muzeum koncentruje się na dokumentowaniu i badaniu dziejów dziedzictwa przemysłowego oraz upowszechnianiu wiedzy …

Fortepian Zygmunta Noskowskiego Krall&Seidler z 1890 r. – Andrzej Gawroński

Opowieść o fortepianie należącym do Zygmunta Noskowskiego. Instrument znajduje się w zbiorach Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku. Został odrestaurowany w 2017 roku w pracowni Andrzeja Włodarczyka w Słupnie k. Warszawy. Więcej informacji, w tym brzmienie zarejestrowane przed remontem, na stronie: fortepian.instrumenty.edu.pl.