Nauczanie gry na instrumentach tradycyjnych w kontekście przemian kulturowych na Żywiecczyźnie – Czesław Węglarz

Czesław Węglarz – zamieszkały w Ciścu, w gminie Węgierska Górka. Muzyk i budowniczy instrumentów, multiinstrumentalista grający na dudach, gajdach, skrzypcach, basach i instrumentach pasterskich (piszczałki, trąbity, okaryny). Charakterystyczna dla jego twórczości jest bardzo dobra znajomość folkloru muzycznego z pogranicza Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Stąd m.in. umiejętność gry zarówno na gajdach beskidzkich, jak i dudach żywieckich (na Żywiecczyźnie występowały oba instrumenty – w jej części zachodniej, we wsiach położonych w dorzeczu Soły, grano na gajdach, a na dudach grywano w dolinie rzeki Koszarawy). Występował m.in. w Kapeli Torka, którą założył na początku lat osiemdziesiątych z nieżyjącym już skrzypkiem Kazimierzem Urbasiem, oraz Kapeli Ochodzita, prezentującej folklor z pogranicza Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Wielokrotnie jako gajdosz wraz ze skrzypkiem tworzył tradycyjną góralską kapelę, charakterystyczną dla tej części Żywiecczyzny. Jest nauczycielem, łącznikiem między najstarszymi wykonawcami a najmłodszą generacją muzyków. Od 25 lat kształci dzieci i młodzież. W Szkole Muzycznej I stopnia w Żywcu prowadzi klasę instrumentów ludowych (nauka gry na dudach, góralskich skrzypcach, basach oraz piszczałkach i okarynie). Nauka zespołowego muzykowania obejmuje również kapele. Jego uczniowie, jak chociażby Przemysław Ficek z Jeleśni, zdobywają liczne nagrody i wyróżnienia na największych w Polsce festiwalach i przeglądach folklorystycznych w kategoriach instrumentalistów oraz mistrz i uczeń (Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, Festiwal Folkloru Górali Polskich w Żywcu). Czesław Węglarz jest także znanym i cenionym budowniczym tradycyjnych instrumentów. Na początku lat osiemdziesiątych wykonał swoje pierwsze gajdy beskidzkie, wzorowane na instrumencie Jana Kawuloka z Istebnej. Gra na nich do dziś. Tworzy również instrumenty pasterskie – piszczałki wielkopostne (jednootworowe) i sześciootworowe. Obecnie wraz synem Wojciechem w ramach programu „Szkoła mistrzów budowy instrumentów ludowych” rozpoczął wykonywanie kolejnego egzemplarza gajd. Jako muzyk współpracował z Regionalnym Zespołem Pieśni i Tańca Gronie z Żywca, zespołem Sędzioły z Żywca, Zespołem Regionalnym Haśnik z Węgierskiej Górki oraz Zespołem Pieśni i Tańca Wierchy im. Józefa Szczotki z Milówki. Od wielu lat prowadzi też Zespół Dziecięcy Małe Cisy przy Zespole Szkół w Ciścu. Zasiada w jury konkursów folklorystycznych, m. in. Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu. Jako znawca muzyki górali żywieckich wielokrotnie podejmował współpracę z muzeami i różnego rodzaju placówkami kultury, dzieląc się swoją wiedzą oraz umiejętnościami. Wielokrotnie współpracował z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Milówce, Muzeum Miejskim w Żywcu, Radiem Katowice, TVP Katowice i Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku-Białej. W maju 2013 roku wziął udział w koncercie z cyklu „Muzyka źródeł”, poświęconym muzyce Beskidu Żywieckiego, który odbył się w ramach 16. Festiwalu Folkowego Polskiego Radia „Nowa Tradycja”. Czesław Węglarz jest również autorem zapisu nutowego „Śpiewniku górali polskich” i „Śpiewnika karpackiego”. Jego nagrania znajdują się w archiwach Polskiego Radia w Warszawie i Polskiego Radia Katowice oraz na wielu płytach. Czesław Węglarz jest laureatem licznych nagród i wyróżnień. Wielokrotnie zdobywał pierwsze miejsce w Konkursie Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Wieprzu k. Żywca. W 1990, 1993, 1999 i 2002 roku otrzymał Złote Żywieckie Serce na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu w różnych kategoriach. Z Zespołem Pieśni i Tańca Wierchy z Milówki zdobył Złote Żywieckie Serce oraz Złotą Ciupagę na Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Został uhonorowany nagrodą Muzyka Źródeł, przyznawaną od 2013 roku przez Radiowe Centrum Kultury Ludowej (2018). W tym samy roku na 52. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym otrzymał Basztę dla najlepszego solisty instrumentalisty, a także pierwszą nagrodę w konkursie „Mistrz i uczeń”. W 2019 roku wyróżniony został prestiżową nagrodą im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” w kategorii folkloru muzyczno-tanecznego. [Dariusz Kocemba, Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej]