Archeomuzykologia – Ogólnopolska konferencja instrumentologiczna

Jęki uwięzionych. Dudniacz – Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW

Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, dr hab., prof. UW w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzi badania z zakresu antropologii muzyki. Większość prac poświęca amerykanistyce (archeologiczne instrumenty kultury Nasca, kroniki hiszpańskie XVI i XVII wieku, ikonografia muzyczna, tradycyjna muzyka andyjska). W polu jej zainteresowań znajdują się wybrane zagadnienia z zakresu psychoakustyki, takie jak świadectwa archaicznych doświadczeń akustycznych, …

Co gra, a co nie, czyli góralskie grzechotki i skarbonki – Katarzyna Tatoń

Ludowe instrumentarium ziem górskich jest bardzo rozbudowane, a muzyka bogata w brzmienia. Jednak równolegle z rozwiniętymi instrumentami i tradycjami muzycznymi funkcjonują też dźwięki o innym charakterze, produkowane przez proste narzędzia dźwiękowe, na przykład z gliny. W grupie właśnie takich narzędzi znajdują idiofony: gliniane grzechotki, a także skarbonki, które pomimo całkiem niemuzycznego przeznaczenia, w określonych warunkach społecznych …

Zagadnienie horyzontu pejzażu dźwiękowego w świetle zabytków archeologicznych -Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW

O pejzażu dźwiękowym mówi się ostatnio wiele. Za szkołą Schafera przyjmuje się, że w przeciwieństwie do przestrzeni współczesnej, nasyconej akustycznymi efektami obocznymi technicznej czy wręcz przemysłowej działalności człowieka, tzw. „dawne czasy”, podobnie jak środowisko naturalne, reprezentują wysoki stopień czystości środowiska i jednoznaczności sygnałów. Analiza dźwięków obiektów archeologicznych wskazuje, że w przeszłości istotnym aspektem pejzażu …

Poszukiwanie brzmienia przeszłości – Dr inż. Ireneusz Czajka

Dźwięk od zawsze był ważnym elementem świata otaczającego człowieka. Wykorzystywany przede wszystkim jako nośnik informacji stał się w pewnym momencie ludzkiej historii zjawiskiem rozpatrywanym w kategoriach estetycznych. Nie wiemy dokładnie kiedy i w jaki sposób do tego doszło, ale od tej chwili narzędzia służące do wydawania przyjemnych dla ucha dźwięków zaczęły być użytkowane na coraz szerszą skalę. …

Zapomniane dźwięki z gliny: grzechotki archeologiczne – Katarzyna Tatoń

Świat dźwięków jest integralną częścią życia każdego społeczeństwa. Jest wszechobecny, niezależnie od miejsca i czasu. Percepcja słuchowa to jedna z podstawowych funkcji psychofizycznych człowieka. Najprostsze elementy aktywizujące postrzeganie mają związek właśnie z zakresem brzmieniowym. Omawiając pejzaż brzmień, z jakim miały do czynienia społeczeństwa przedhistoryczne, dźwięk należy poddać analizie w szerokim kontekście społecznym, kulturowym, …

Instrumenty wykopaliskowe jako podstawa dla ustalania diachronii systemu muzycznego – Maciej Rychły

W swoim wystąpieniu zwracam uwagę na możliwość wykorzystania budowy wykopaliskowych aerofonów dla poznania systemu muzycznego istniejącego w przeszłości. W geometrii wczesnośredniowiecznych fletów, pozyskanych w trakcie systematycznych badań archeologicznych przechowana jest wiedza dotycząca dźwięków przeszłości. Można ją poznać poprzez zbudowanie grających replik i odtworzenie dawnych technik wykonawczych. Maciej Rychły – muzyk, psycholog, współzałożyciel …

Rekonstrukcja i re-konstrukcja archeologicznych instrumentów muzycznych – Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW

Wśród zabytków archeologicznych niewielki jest odsetek instrumentów muzycznych (narzędzi dźwiękowych), które zachowane są w doskonałym stanie, nieuszkodzone. To zazwyczaj instrumenty niewielkich rozmiarów, wykonane z trwałych materiałów, najczęściej mające charakter depozytów grobowych lub ofiarnych. Skrajnie odmiennymi zabytkami są drobne szczątki, rozpoznawane jako fragmenty instrumentów dzięki doświadczeniu badaczy, ale także dzięki temu, że zazwyczaj …

Rekonstrukcja ale jaka? Omówienie istotnych niedomagań obecnych rekonstrukcji fizycznych w oparciu o rekonstrukcje numeryczne – Dr inż. Ireneusz Czajka

Istnienie przedmiotów stanowiących przejawy kultury materialnej można podzielić na okres konstrukcji, eksploatacji i destrukcji. Przedmioty o szczególnym znaczeniu często też podlegają rekonstrukcji. Etap konstruowania rozumiany współcześnie jako działalność koncepcyjna prowadząca do opracowania fizycznej postaci przedmiotu jest ściśle związany z jego planowaną funkcją. Zazwyczaj postępowanie konstruktora przebiega według pewnego ustalonego algorytmu: …

Znaczenie danych źródłowych dla (re)konstrukcji archeologicznego instrumentu muzycznego – Anna Rudawska

Gęśle opolskie to instrument, który budzi wśród muzykologów wielkie emocje. Przede wszystkim dlatego, iż nie przypominają one na pierwszy rzut oka instrumentów, które znane są z terenów Wielkiej Brytanii, Niemiec czy Nowogrodu Wielkiego. Instrumenty opolskie są jednak nadal uważane za najstarsze znane polskie chordofony. Dzięki współpracy muzykologów, archeologów oraz innych specjalistów coraz więcej możemy dowiedzieć się …

Metody rekonstrukcji i ich wpływ na cechy dźwięku glinianych grzechotek archeologicznych – Katarzyna Tatoń

Gliniane grzechotki, podobnie jak pozostałe zabytki archeologiczne, są materialnymi śladami działalności człowieka w przeszłości. Zdeponowane najczęściej w ziemi lub pod wodą, narażone są na uszkodzenie lub zniszczenie w wyniku działania sił przyrody i człowieka: wszelkiego rodzaju prac budowlanych, związanych z uprawą ziemi, ale także spowodowanych brakiem ostrożności czy stosowaniem nieprofesjonalnych metod podczas ich wydobywania. W kolekcjach muzealnych …

Braciszek fletów Christiana IV? Wstępna identyfikacja zabytku z Muzeum Śląska Cieszyńskiego – Aleksandra Gruda

Referat poświęcony został hipotezom dotyczącym identyfikacji zabytku ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego – pięknemu fletowi podłużnemu z ciosu mamuta. Omówienie budowy oraz archeologicznego kontekstu jego odnalezienia stanowić będzie punkt wyjścia do rozważań na temat możliwości jego interpretacji. W trakcie wystąpienia poruszone zostaną wątki ikonografii oraz zbliżonych pod względem budowy innych zabytków. Aleksandra Gruda, studentka …

Rekonstrukcja fletu cieszyńskiego z ciosu mamuta – Marta Pakowska

W 2012 roku do Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie trafił flet prosty zachowany w bardzo dobrym stanie. Kolejne badania pokazały, że materiał z którego został wykonany to cios mamuta. Materiał ten jest bardzo podatny na suche powietrze i niestety nie udało się go zabezpieczyć w porę przed wysychaniem. Flet bardzo szybko uległ deformacji. Chcąc pokazać pierwotny wygląd fletu oraz otworzyć …

Modelowanie sprzężenia pola akustycznego i pola przepływu na przykładzie fletu ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego – Daniel Adamczyk

Przedmiotem badań niniejszego referatu jest wykorzystanie wybranych metod obliczeniowej mechaniki płynów (ang. CFD) oraz obliczeniowej aeroakustyki (ang. CAA) w celu stworzenia modelu sprzężenia pola akustycznego i pola przepływu we flecie historycznym pochodzącym ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego. W początkowych rozważaniach zostaną przedstawione wybrane zagadnienia i narzędzia wykorzystywane w dziedzinie obliczeniowej mechaniki płynów oraz aeroakustyki. …

Funkcje litofonów nigeryjskich jako odniesienie i propozycja interpretacji funkcji litofonów sudańskich – Natalia Arciszewska

Referat dotyczy badań nad litofonami sudańskim, znajdującymi się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. W związku z ograniczonymi źródłami, pomagającymi odkryć funkcje litofonów w Sudanie, w niniejszej pracy punktem odniesienia będą litofony nigeryjskie. Występują one w ogromnych ilościach w Nigerii Północnej, a informacje, które posiadamy na ich temat mogą być dobrym punktem odniesienia i propozycją do interpretacji litofonów …

Muzykolog w muzeum archeologicznym – Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW

Podstawową lekturą, która od dziesiątków lat wprowadza nas w świat rodzimych muzycznych zabytków archeologicznych są „Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich” Włodzimierza Kamińskiego. Jedną z intencji stworzenia projektu badawczego pt. „Archeologiczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach muzealnych” (grant NPRH, realizacja w Instytucie Muzykologii UW) było uzupełnienie czy też – zwyczajnie – uaktualnienie pracy Kamińskiego przez ponowne sięgnięcie …

Grzechotki archeologiczne jako pierwsze instrumenty gliniane znane z terenów Polski. Stan badań – Katarzyna Tatoń

Materiały źródłowe, dotyczące najwcześniejszych faz rozwoju muzyki w Polsce, czyli czasów prehistorycznych, mają charakter wyłącznie archeologiczny. W przeciwieństwie do świata antycznego kultur Bliskiego Wschodu, Egiptu, Grecji i Rzymu, które posiadają liczne, bogato udokumentowane źródła, informacje o najdawniejszych śladach rozwoju kultury muzycznej na obszarze Europy Środkowej są bardzo skromne i opierają się niemal wyłącznie …

Komputacyjne metody rekonstrukcji zabytków archeologicznych – Marta Pakowska

Skanowanie trójwymiarowe znane jest w archeologii nie od dziś. Tak naprawdę nie sama technologia skanowania jest istotna w przeprowadzeniu jakichkolwiek badań, ale sama metodologia opracowania danych, pozyskana z tego procesu. W zależności od rodzaju przyjętej metody skanowania 3D (tomografia komputerowa, skanowanie laserowe, skanowanie światłem białym, fotogrametria) uzyskane dane wymagają odpowiedniego podejścia. Prowadzenie interdyscyplinarnych badań na pograniczu archeologii, …

Przegląd współczesnych metod badania aerofonów w archeomuzykologii – Aleksandra Gruda

W trakcie referatu przedstawione zostaną współczesne metody badania aerofonów w archeomuzykologii. Ich opis powstał na podstawie dostępnej literatury, informacji pochodzących z 15. Sympozjum Grupy Badawczej ICTM oraz doświadczeń z prac w ramach grantu „Archeologiczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach muzealnych” (MNiSW/Narodowy Program Rozwoju Humanistyki nr 11H 13038282 pod kierownictwem dr hab. Anny Gruszczyńskiej-Ziółkowskiej, prof. UW). Celem wystąpienia …

Wykopaliskowe aerofony z terenu Polski – Maciej Rychły

Maciej Rychły – studiował psychologię w poznańskim Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, był także wykładowcą tej uczelni, pracownikiem Wydziału Nauk Społecznych przy Instytucie Psychologii. Zrezygnował jednak z kariery naukowej, żeby poświęcić się muzyce i poszukiwaniom kulturowym. Jak sam to określił: „ruszył w drogę szukając spotkań i brzmień”. Przewędrował polskie, ukraińskie i bałkańskie Karpaty nawiązując kontakty i przyjaźnie z ludowymi artystami, …

Muzyka na morzach. Instrumenty na pokładach statków w świetle badań archeologicznych – Paweł Litwinienko, Aleksandra Łyczywek

Muzyka i instrumenty muzyczne towarzyszyły człowiekowi na każdym kroku, także na przemierzających oceany statkach i okrętach. Służyły one nie tylko zapełnianiu wolnego czasu, którego na morzu było tak niewiele, ale spełniały także funkcję narzędzi sygnalizacyjnych i ceremonialnych, porządkujących życie marynarzy oraz ułatwiających im pracę: mowa tu między innymi o dzwonach okrętowych czy gwizdkach bosmańskich; w charakterze niezwykłych instrumentów postrzegać można nawet działa, …