Uwarunkowania konserwacji historycznych fortepianów – Maciej Szarafiński

Konserwacja historycznego fortepianu, jak każdego zabytku kultury materialnej, wymaga takiego postępowania, aby wartość historyczna obiektu pozostała jak najwyższa. Dlatego podstawowymi zasadami w konserwacji zabytków są: minimum ingerencji w substancję zabytku i odwracalność zabiegów. Szczególna ostrożność zaczyna się jednak jeszcze przed ustaleniem zakresu prac, podczas określania celów i założeń konserwatorskich. Kluczowe jest tu rozstrzygnięcie, czy przywracać fortepianowi kondycję użytkową. Takie podejście może wydawać się niezrozumiałe, przecież fortepian jest instrumentem muzycznym i jego funkcją jest granie. Cała konstrukcja wewnętrzna fortepianu – od projektu przez dobór materiałów, zbudowanie podzespołów, zmontowanie wszystkich elementów, korektę, strojenie, intonację – wykonana jest z myślą o graniu na nim. Możliwość słuchania historycznego brzmienia to również wartość kulturowa. Istnieją także możliwości wykonania wszelkich prac naprawczych, korektorskich, które są domeną techników fortepianowych, a które umożliwią ponowne użytkowanie historycznego fortepianu. Nie wszystkie jednak zabiegi można zastosować w przypadku zabytkowego fortepianu przez wzgląd na nadmierną ingerencję. Nie zawsze również wszystkie zabiegi przywracają w całości możliwości brzmieniowe ze względu na konstrukcję instrumentu i procesy, którym podlega. Powyższe aspekty – zasady konserwacji zabytków, dostępne zabiegi uzyskiwania jak najlepszego brzmienia, specyfika konstrukcji fortepianu i jej historyczny rozwój – pojawiają się jednocześnie gdy postawimy pytanie: „w jakim stopniu możliwe jest odzyskanie oryginalnego brzmienia historycznego fortepianu?”. Referat jest próbą odpowiedzenia na to pytanie poprzez skonfrontowanie tych trzech różnych perspektyw, pokazanie ich wzajemnych korelacji i ograniczeń. Zawiera również analizę budowy fortepianu i co ma wpływ na dźwięk, opis szeregu zabiegów korektorskich w pracy nad dźwiękiem, omówienie historycznych zmian konstrukcji i ich wpływu na niektóre „parametry” dźwięku.

Maciej Szarafiński, mgr, ur. 1967 w Poznaniu. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza na kierunku Etnologia i Antropologia Kultury (1995). Od 1999 r. pracuje jako konserwator w Muzeum Instrumentów Muzycznych, Oddziale Muzeum Narodowego w Poznaniu. W 2013 r. uzyskał uprawnienia Rzeczoznawcy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie opieki nad zabytkami, w specjalności instrumenty fortepianowe. W latach 1990-2007 był pracownikiem Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu (stroiciel-korektor fortepianów). W 1999 r. uzyskał dyplom mistrza rzemiosła w dziedzinie budowy i naprawy fortepianów w Izbie Rzemieślniczej w Łodzi. W latach 2007-2009 współpracował z Yamaha Gmbh oddz. Polska jako stroiciel, korektor i intonator fortepianów (obsługa koncertów, festiwali, konkursów fortepianowych). W 2008 r. został członkiem Yamaha Piano Technicians Guild. W latach 2006-2015 wygłosił w MIM kilka referatów związanych z historią fortepianu (Fortepiany w czasach Mozarta; Fortepian – stół, skrzydło, buduar; Brzmienie fortepianów w czasach Chopina, i inne).