Metody rekonstrukcji i ich wpływ na cechy dźwięku glinianych grzechotek archeologicznych – Katarzyna Tatoń

Gliniane grzechotki, podobnie jak pozostałe zabytki archeologiczne, są materialnymi śladami działalności człowieka w przeszłości. Zdeponowane najczęściej w ziemi lub pod wodą, narażone są na uszkodzenie lub zniszczenie w wyniku działania sił przyrody i człowieka: wszelkiego rodzaju prac budowlanych, związanych z uprawą ziemi, ale także spowodowanych brakiem ostrożności czy stosowaniem nieprofesjonalnych metod podczas ich wydobywania. W kolekcjach muzealnych znajduje się wiele przykładów grzechotek archeologicznych z terenów polskich. Często są to egzemplarze doskonale zachowane. Zdarza się, że wydają donośny dźwięk przy potrząsaniu. Jednak większość grzechotek wydobytych z ziemi jest uszkodzona, zniszczona lub zachowana fragmentarycznie. W przypadkach, kiedy było to możliwe, zostały one poddane rekonstrukcji, polegającej na sklejeniu pasujących do siebie fragmentów, a czasem również na wypełnieniu gipsem miejsc po elementach brakujących. Taki sposób rekonstrukcji glinianych zabytków archeologicznych był akceptowany i powszechnie stosowany w przeszłości. Nawet dziś daje zadowalające efekty z wystawienniczego punktu widzenia. Umożliwia prezentację obiektów na wystawach. Nie jest jednak pozbawiony wad. W przypadku grzechotek jest to niewątpliwie brak obserwacji dotyczących wpływu metod rekonstrukcji na wydawany przez nie dźwięk. Obecnie prowadzone badania, polegające m. in. na analizie akustycznej dźwięku grzechotek archeologicznych ukazują ciekawe wyniki i prowadzą do nowych wniosków również w dziedzinie ich rekonstrukcji.

Katarzyna Tatoń ukończyła Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Filia w Cieszynie (2000) oraz Wydział Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2009). Od 2016 r. współpracuje przy projekcie badawczym pt. „Archeologiczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach muzealnych” (grant NPRH MNiSW), kierowanym przez prof. dr hab. Annę Gruszczyńską-Ziółkowską z Zakładu Muzykologii Systematycznej Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się muzyką starożytnego Egiptu i Bliskiego Wschodu, pierwszymi instrumentami i początkami muzykowania na ziemiach polskich. Jest autorką publikacji: „Archeologia Muzyki – Starożytny Egipt”, Bielsko-Biała, 2013.